ΜΕΘΟΔΟΣ TEACCH
Η μέθοδος TEACCH (Treatment and Education of Autistic and Communication Handicapped Children) μεταφράζεται στα Ελληνικά ως "Θεραπεία και Εκπαίδευση Παιδιών με Αυτισμό και Διαταραχές Επικοινωνίας". Πρόκειται για ένα πρόγραμμα εναλλακτικής εκπαίδευσης παιδιών με διαταραχές αυτιστικού φάσματος και περιλαμβάνει παρεμβάσεις στο περιβάλλον, το καθημερινό πρόγραμμα, στο αντικείμενο εργασίας και την επικοινωνία.
Το TEACCHείναι ένα κρατικό πρόγραμμα το οποίο υλοποιήθηκε στη Ψυχιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας των ΗΠΑ μετά από χρόνια ερευνητική δουλειά που είχε ξεκινήσει από το 1966.
Η μέθοδος TEACCHαπαρτίζεται από τέσσερα βασικά στοιχεία:
1) Η φυσική δόμηση του περιβάλλοντος:
Αφορά στον τρόπο οργάνωσης του περιβάλλοντος και όχι στην ομοιομορφία. Καθότι κάθε περιβάλλον είναι διαφορετικό προσπαθούμε να δομήσουμε το εκάστοτε περιβάλλον ώστε να είναι ξεκάθαρη η κάθε δραστηριότητα που εκτελείται στο χώρο (δομημένη τάξη είναι η τάξη στην οποία με την πρώτη ματιά γίνεται κατανοητό ποιά δραστηριότητα φιλοξενεί). Ένας από τους βασικούς στόχους εκπαίδευσης για τα παιδιά με αυτισμό είναι να καταφέρουν να παραμένουν για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα χώρο. Σε μια δομημένη τάξη πρέπει να υπάρχει χώρος για ομαδικές και ατομικές δραστηριότητες γι’ αυτό δίνεται βάση στο μέγεθος της αίθουσας που επιλέγουμε. Με σωστή τοποθέτηση επίπλων βοηθάμε τα παιδιά να κατανοήσουν τον χώρο στον οποίο θα κάνουν μια δραστηριότητα ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για εύκολη μετάβαση ανάμεσα στις δραστηριότητες που πρέπει να εκτελέσει το κάθε παιδί. Με τη σωστή διάταξη ο εκπαιδευτικός / θεραπευτής είναι ικανός να έχει συνέχεια οπτική επαφή με κάθε μαθητή, να προλαμβάνει οποιαδήποτε ξεσπάσματα θυμού ή ταραχής και να προλαμβάνει τυχόν διαφυγές ή τραυματισμούς του μαθητή. Σε μια δομημένη τάξη υπάρχουν οι παρακάτω περιοχές διδασκαλίας, κάθε μια με τη δική της ξεχωριστή σημασία:
- Περιοχή διδασκαλίας
- Περιοχή ανεξάρτητης εργασίας
- Περιοχή ελεύθερου παιχνιδιού
- Περιοχή δομημένου παιχνιδιού
- Περιοχή φαγητού
- Περιοχή ομαδικής εργασίας
- Περιοχή μετάβασης προγράμματος
2) Το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα:
Με το ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα βοηθάμε το παιδί να κατανοήσει το πρόγραμμα της ημέρας του. Κάθε παιδί έχει το δικό του ατομικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων ανάλογα με τις ανάγκες του. Για τα παιδιά που μπορούν να διαβάζουν οι δραστηριότητες σημειώνονται γραπτώς ενώ για τα παιδιά που δε μπορούν να διαβάζουν χρησιμοποιούνται εικόνες, σκίτσα ή ακόμα και φωτογραφίες των ίδιων των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται σε μια δραστηριότητα. Στη καθημερινότητα μας οι αλλαγές στο πρόγραμμα είναι αναπόφευκτες. Τα παιδιά όμως με αυτισμό δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στις αλλαγές του προγράμματος γι’ αυτό μπορεί να εμφανίσουν ξεσπάσματα θυμού και ταραχής. Για να αποφύγουμε αυτά τα ξεσπάσματα είναι καλό προειδοποιούμε το παιδί για την αλλαγή αυτή και είναι ιδιαίτερα σημαντικό η προειδοποίηση να γίνεται με οπτικό ερέθισμα (εικόνα). Το παιδί μαθαίνει να απευθύνεται στο πρόγραμμα του για να ξέρει τις δραστηριότητες που πρέπει να εκτελέσει μέσα στη μέρα. Ένα ατομικό ημερήσιο πρόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει:
- Ελεύθερο παιχνίδι
- Δουλειά με το δάσκαλο
- Δομημένο παιχνίδι (αξιοποιούμε τα ενδιαφέροντα του παιδιού)
- Ατομική εργασία
- Τουαλέτα
- Φαγητό
- Εξωτερικές δραστηριότητες (στην αυλή)
- Ατομική εργασία
- Δουλειά με το δάσκαλο
- Κολατσιό
- Τουαλέτα
- Σπίτι
Συχνά κρίνεται αναγκαίο η συνέχιση του ατομικού ημερήσιου προγράμματος στο σπίτι σε συνεργασία με τους γονείς και τους εκπαιδευτές / θεραπευτές του παιδιού.
3) Το σύστημα ατομικής εργασίας:
Το σύστημα ατομικής εργασίας αποτελεί έναν τρόπο οργάνωσης μιας δραστηριότητας στο σχολείο ή το σπίτι. Το συγκεκριμένο σύστημα βοηθάει το παιδί να κατανοήσει το σκοπό και το περιεχόμενο μιας δραστηριότητας καθώς μέσα από το σύστημα ατομικής εργασίας απαντά στις παρακάτω ερωτήσεις:
- Τι δουλειά θα κάνω;
- Πού και πότε θα την κάνω;
- Πόση ώρα θα κάνω;
- Πώς ξέρω ότι τελείωσα;
- Τί ακολουθεί και τί κάνω μετά;
4) Η οπτική παρουσίαση των δραστηριοτήτων:
Αποτελεί ένα σύστημα επικοινωνίας για το παιδί το οποίο του δίνει την ευκαιρία να επικοινωνεί τις ανάγκες του στους υπόλοιπους παρευρισκόμενους (συμμαθητές, δάσκαλο, θεραπευτές, οικογένεια, κοινότητα). Παρουσιάζονται οπτικά ερεθίσματα προκειμένου να είναι σαφές και ξεκάθαρο το κάθε τι από το παιδί και να δοθεί έμφαση στις σημαντικές πληροφορίες. Για την καλύτερη επίτευξη αυτού του σκοπού ακολουθούνται τα παρακάτω τρία στάδια:
- Οπτική οργάνωση (τοποθέτηση των υλικών σε χωριστά κουτιά)
- Οπτικές οδηγίες (ο τρόπος που θα ασχοληθεί με τα υλικά)
- Οπτική σαφήνεια (σηματοδότηση σκοπού δραστηριότητας πχ κωδικοποίηση με χρώμα, ετικέτες κλπ)
Για την καλύτερη εκτέλεση και για να υπάρχουν απτά αποτελέσματα, το πρόγραμμα οργανώνεται σε τρία στάδια ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Πιο αναλυτικά τα στάδια στα οποία χωρίζεται η μέθοδος TEACCH είναι τα εξής:
- Προκαταρκτικό στάδιο (5 έως 10 ετών): Τα παιδιά περνούν τον περισσότερο χρόνο μέσα στη τάξη.
- Μεσαίο στάδιο (10 έως 15 ετών): Τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο στο χώρο του σχολείου όχι αναγκαία με παιδιά άλλων τάξεων.
- Υψηλό στάδιο (15 έως 21 ετών): Οι έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο στη κοινότητα και στο χώρο εργασίας.